2024

Styczeń, 19.01.24 godzina 18.00 i 20.00 - Odwołany
Jak programowanie pomaga badać Kosmos?
dr Arkadiusz Hypki

Astronomia to nauka, która bada Kosmos i wszystkie obiekty w nim się znajdujące. Natomiast informatyka to nauka, która zajmuje się przetwarzaniem informacji, zwłaszcza za pomocą komputerów. Połączenie zdobyczy astronomii i informatyki spowodowało ogromny wzrost jakości obu dziedzin. Dzięki informatyce możliwe stało się badanie takich procesów fizycznych w astronomii, których wcześniej nie sposób było badać. Obecnie projektowane misje kosmiczne i teleskopy naziemne stawiają sobie ambitne cele, które możliwe są do zrealizowania tylko i wyłącznie dzięki ogromnemu rozwojowi informatyki, metod numerycznych, rozwojowi superkomputerów oraz algorytmom, które pozwalają na badanie ogromnych ilości danych. W czasie wykładu zaprezentuję jak astroinformatyka stała się jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin nauki i jak dzięki programowaniu można badać każdy element Kosmosu.

Luty, 23.02.24 godzina 18.00 i 20.00
Skąd się wzięło życie na Ziemi?
dr Paweł Preś

Historia życia na Ziemi jest niezwykle bogata i zaskakująco długa. Najnowsze badania wskazują, że życie mogło pojawić się na naszej planecie praktycznie zaraz po jej uformowaniu się. Pojawia sie tu pytanie, czy powstanie form żywych jest procesem łatwym, czy też nie zostało ono przyniesione na naszą planetę już gotowe z zewnątrz? Jeśli tak, to gdzie ono mogło się narodzić?

Marzec, 22.03.24 godzina 17.00 i 18.30
Merkury - mała planeta wielkich tajemnic
dr Ewa Niemczura

Merkury to najmniejsza i najbliższa Słońca planeta Układu Słonecznego. Pomimo stosunkowo niewielkiej odległości, jaka dzieli Ziemię do Merkurego, wiadomo o nim stosunkowo niewiele. Początkowo uważany był za mało ciekawy obiekt – skalistą pustynię pozbawioną atmosfery i jakiejkolwiek aktywności geologicznej, zrytą niezliczonymi kraterami uderzeniowymi. Jednak najnowsze odkrycia wskazują, że Merkury kryje znacznie więcej tajemnic, niż mogłoby się wydawać. Jak powstała ta mała planeta o zaskakująco dużej gęstości? Dlaczego posiada własne pole magnetyczne, podczas gdy większe planety Wenus i Mars go nie mają? Dlaczego na Merkurym prawdopodobnie istnieje lód, pomimo temperatur sięgających 450°C? Czy na Merkurym mogłoby istnieć życie? Dlaczego powierzchnia Merkurego jest ciemna jak asfalt? To tylko niektóre z pytań, na które poszukamy odpowiedzi na tym wykładzie.

Kwiecień, 19.04.24 godzina 18.00 i 20.00
Jak mierzymy Kosmos?
mgr Patryk Jankowski

W dzisiejszych czasach dysponujemy wieloma danymi związanymi z podstawowymi parametrami odległych światów takich jak ich masa, wielkość, czy odległość od Ziemi lub Słońca. Skąd jednak mamy te dane? Jakie koncepty matematyczne za tym stoją? Prześledzimy historię odkryć począwszy od pierwszego pomiaru obwodu Ziemi oraz jej masy, po sposób wyznaczenia odległości do najjaśniejszej gwiazdy nieba nocnego - Syriusza. Całość uzupełni kilka inscenizacji niektórych pomiarów i doświadczeń z prostą matematyką w tle.

Maj, 31.05.24 godzina 18.00 i 20.00
Ciemna Strona Nocy
dr Karolina Dziadura

Rozgwieżdżone niebo to widok, który coraz trudniej zobaczyć. W miastach, gdzie latarnie, billboardy i biurowce świecą całą noc, zanieczyszczenie światłem zmniejsza liczbę widocznych gwiazd z kilku tysięcy do mniej niż 200 we wszystkich miastach.
Zanieczyszczenie światłem wpływa na jakość życia, środowisko i badania naukowe. Nadmierne oświetlenie zakłóca naturalne rytmy biologiczne, utrudniając życie nocnym zwierzętom i prowadząc do zwiększonego zużycia energii. Wpływa również na nasze zdrowie i samopoczucie, powodując problemy ze snem i inne zaburzenia.
Podczas tego wykładu nie tylko spojrzymy na ten problem z astronomicznego punktu widzenia, ale też omówimy, jak walczyć z zanieczyszczeniem światłem. Porozmawiamy o efektywniejszym oświetleniu, ograniczeniu niepotrzebnego światła i tworzeniu parków ciemnego nieba. Dowiesz się też, co każdy z nas może zrobić, aby przywrócić piękno nocnego nieba. Zapraszam do odkrycia ciemnej strony nocy i dołączenia do walki o jaśniejszą przyszłość.

Czerwiec, 14.06.24 godzina 18.00 i 20.00
Wielokrotne populacje gwiazd w gromadach gwiazdowych
dr Arkadiusz Hypki

Gromady gwiazdowe to obiekty astronomiczne, które składają się z wielu gwiazd grawitacyjnie związanych ze sobą. Te największe zawierają nawet ponad milion gwiazd i są upakowane w stosunkowo niewielkiej przestrzeni. To czyni je bardzo ciekawymi obiektami badań, gdyż procesy dynamiczne jakie zachodzą pomiędzy nimi trudno szukać w innych częściach kosmosu.
W ostatnich latach odkryto, że gromady gwiazdowe wcale nie składają się z gwiazd, które są chemicznie identycznie. Wprost przeciwnie, okazało się, że prawie wszystkie gromady posiadają dwie lub więcej populacji, które różnią się nieco składem chemicznym oraz czasem powstania. Aby móc badać gromady gwiazdowe koniecznością stało się uwzględnienie wielokrotnych populacji gwiazd.

Lipiec, 12.07.24 godzina 18.00 i 20.00
Układ Słoneczny - nasze kosmiczne podwórko
mgr Jakub Tokarek

Struktura kosmicznego sąsiedztwa Ziemi fascynowała ludzi od dawnej starożytności. Przez wieki przewijało się mnóstwo koncepcji na temat budowy i powstania tego, co zwiemy Układem Słonecznym. I choć obecnie całkiem dobrze znamy procesy, które doprowadziły do powstania Słońca i planet, sto lat temu nie było to takie oczywiste. Dzisiaj na podstawie obserwacji i modeli możemy zrozumieć stan i historię nie tylko naszego, ale i innych układów planetarnych.
Zapraszamy w podróż zaczynającą się od ciemnych i zimnych obłoków materii, przez pierwsze promienie protosłońca, wielkie bombardowanie, aż do współczesnego Układu Słonecznego. Krótko spojrzymy też, jakie wyzwania w zrozumieniu powstawania planet stoją obecnie przed naukowcami.

Sierpień, 23.08.24 godzina 18.00 i 20.00
Ewolucja teleskopów
dr Dawid Moździerski

Pierwsze teleskopy były prostymi konstrukcjami składającymi się z dwóch soczewek. Od tamtej pory minęły wieki, a wciąż większość z nas właśnie tak sobie je wyobraża. Tymczasem, współczesne teleskopy, np. optyczne, to niezwykłe, gigantyczne instrumenty złożone z bardzo pomysłowych układów luster, w których wykorzystano najnowsze zdobycze inżynierii technicznej. Jednak to tylko początek historii, ponieważ współczesne teleskopy wyewoluowały do wielu postaci, które w ogóle nie przypominają... teleskopów.

Wrzesień, 20.09.24 godzina 18.00 i 20.00
Nawigacja satelitarna
dr Krzysztof Kamiński

Nawigacja z użyciem sztucznych satelitów Ziemi stała się w XXI wieku codziennością. Każdy może dziś swobodnie używać otwartych kanałów nawigacyjnych, globalnych sieci GPS, Glonass, BeiDou czy Galileo. Wielosystemowe odbiorniki są dziś montowane w telefony, zegarki, samochody, samoloty, statki czy lokalizatory. Jak powstała i w jaki sposób działa nawigacja satelitarna? Kiedy powstał pierwszy system nawigacji oparty o satelity i jaką oferował dokładność? Jak nawigowano wcześniej i jaka jest przyszłość nawigacji? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć podczas prezentacji.

Październik, 11.10.24 godzina 18.00 i 20.00
Rewolucja w podczerwieni: Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba
prof. UAM dr hab. Michał Michałowski

W czasie wykładu omówione zostaną najnowsze odkrycia dokonane przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Od badań planet przez gwiazdy, najbliższe i najdalsze galaktyki, aż do kosmologii. Teleskop ten umożliwił dokonanie wielu przełomowych odkryć.

Listopad, 29.11.24 godzina 18.00 i 20.00
Kosmiczne latarnie: Jak Cefeidy pomagają nam mierzyć Wszechświat
mgr Justyna Olszewska

Cefeidy to wyjątkowe gwiazdy pulsujące, które dzięki swoim regularnym zmianom jasności pełnią kluczową rolę w astronomii jako „świece standardowe” – kosmiczne drogowskazy pozwalające na precyzyjne mierzenie odległości w kosmosie. Odkrycie relacji między okresem pulsacji Cefeid a ich jasnością absolutną na początku XX wieku przez astronomkę Henriettę Swan Leavitt zrewolucjonizowało badania kosmiczne. Ta zależność, znana jako "zależność okres-jasność", otworzyła nowe możliwości w pomiarach kosmicznych odległości i umożliwiła Edwinowi Hubble’owi potwierdzenie, że istnieją inne galaktyki poza Drogą Mleczną.
Dzięki tym pulsującym gwiazdom astronomowie mogą badać rozmiary galaktyk, skalę Wszechświata oraz jego ewolucję. Wykład przybliży historię odkrycia i zastosowań Cefeid, ich znaczenie w kosmologii oraz techniki obserwacyjne, które pozwalają naukowcom coraz dokładniej mapować odległe zakątki Wszechświata.

Grudzień, 6.12.24 godzina 18.00 i 20.00
Gwiezdni detektywi: jak astronomowie pomagają wyjaśniać zagadki historii sztuki
prof. UAM dr hab. Tomasz Kwiatkowski

Na wielu obrazach sławnych malarzy pojawiają się odniesienia do zjawisk astronomicznych: zaćmień Słońca i Księżyca, faz Księżyca, widoczności gwiazd i planet na niebie.  Ich analiza w oparciu o współczesne programy typu "planetarium" pozwala często na wyjaśnienie wątpliwości dotyczących daty i miejsca powstania dzieła lub przebiegu jakiegoś wydarzenia.  Na wykładzie przedstawiona zostanie astronomiczna analiza obrazu "Moonlight, A Study at Millbank" Josepha Turnera, w której wspólnie zweryfikujemy datę i miejsce powstania tego słynnego płótna.

2023

Wrzesień, 22.09.23 godzina 18.00 i 20.00
Rozmiar Wszechświata
dr Krzysztof Kamiński

Na prezentacji poruszony będzie temat tego w jak gigantycznych gigantycznych odległościach od nas znajdują się różne obiekty w przestrzeni kosmicznej.
Od Księżyca i Słońca w Układzie Słonecznym, aż do krańców obserwowanego Wszechświata.

Październik, 13.10.23 godzina 18.00 i 20.00
Poszukiwanie życia na planetach pozasłonecznych
prof. UAM dr hab. Wojciech Dimitrow

W ostatnich dwóch dekadach odkryto około pięciu tysięcy planet pozasłonecznych. Są one bardzo różnorodne, a warunki na niektórych z nich mogłyby sprzyjać powstaniu życia. Ten obszar astronomii szybko się rozwija, powstają nowe dedykowane instrumenty oraz metody badawcze. Pierwsze wyniki badań atmosfer planet pozasłonecznych ukazują ich skład chemiczny. Tego typu analizy mogą być wykorzystane przy poszukiwaniu śladów życia. W Układzie Słonecznym też są miejsca potencjalnie sprzyjające życiu. Na przykład w oceanie pod pokrywą lodową satelity Jowisza Europą lub pod powierzchnią Marsa. Innym kierunkiem badań jest poszukiwanie sygnałów od pozaziemskich cywilizacji drogą radiową. Do tego celu wykorzystywane są istniejące radioteleskopy lub budowane są dedykowane instrumenty. Ciekawe również są badania ziemskich ekstremofili, czyli organizmów żyjących w warunkach niesprzyjających. Pokazują one odporność i możliwości adaptacyjne żywych organizmów, potrafią one przetrwać w szerokim zakresie temperatur i ciśnień a nawet w otwartej przestrzeni kosmicznej.

Listopad, 17.11.23 godzina 18.00 i 20.00
Gwiazdy Nowe
dr Magdalena Otulakowska-Hypka

Podczas wykładu "Gwiazdy Nowe" przeniesiemy się w fascynującą podróż przez kosmos, odkrywając tajemnice wybuchów gwiazd nowych. Te niespodziewane i spektakularne zdarzenia na nocnym niebie zdumiewają obserwatorów na całym świecie. Na wykładzie zaprezentowane zostaną najnowsze odkrycia w tej dziedzinie oraz techniki obserwacyjne, które pozwalają astronomom na badanie tych zaskakujących obiektów.

Grudzień, 1.12.23 godzina 18.00 i 20.00
Kosmiczne Zagrożenie: Odkrywanie i Monitorowanie Potencjalnie Niebezpiecznych Planetoid
mgr Karolina Dziadura

Planetoidy na kursie kolizyjnym z Ziemią stanowi od dawna zagrożenie dla życia na Ziemi. Pomimo postępu w obserwacji takich obiektów oraz analizy wpływu czynników niegrawitacyjnych i grawitacyjnych na orbity, nasza zdolność do dokładnego przewidzenia takiego zdarzenia wciąż pozostawia wiele do życzenia.
Zidentyfikowaliśmy już większość potencjalnie niebezpiecznych planetoid (PHASs), jednak ich zbliżenia do orbity Ziemi wymagają ciągłego monitorowania. Jest to bardzo popularna działka astronomii zajmująca się opracowaniem modeli określania prawdopodobieństwa kolizji, oceny skali zniszczeń i strategii zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Ciągle wysyłamy misje kosmiczne odwiedzające Małe Ciała Układu Słonecznego w celu lepszego poznania tych obiektów. Najnowsza misja NASA DART to pierwsza, udana próba zmiany orbity planetoidy przez człowieka. Naukowcy ciągle starają się znaleźć rozwiązanie potencjalnego zderzenia.
Badanie kosmicznego zagrożenia jest istotne w obliczu ewentualnych skutków kolizji planetoidy z Ziemią. Podczas wykładu przedstawiona zostanie istota tego zagrożenia, dotychczasowe postępy w dziedzinie identyfikacji i monitorowania planetoid oraz plany działania w przypadku zbliżającej się kolizji.

2020

Styczeń, 25.01.20 godzina 18.00
Życie gwiazd
dr Krzysztof Kamiński

Gwiazdy są na pierwszy rzut oka najbardziej statecznymi i pospolitymi ciałami niebieskimi. Są przecież od setek lat widoczne każdej nocy w takich samych konstelacjach. Te mrugające punkciki światła na nocnym niebie są jednak fascynującymi i zadziwiająco różnorodnymi obiektami. Od brązowych karłów, przez nadolbrzymy do białych karłów i czarnych dziur. Wszechświat jest wypełniony miliardami gwiazd i to właśnie gwiazdy są tym źródłem światła, które rozświetla mroki pustki kosmicznej i sprawia, że możemy cokolwiek w nocy na niebie zobaczyć.
Warto więc poznać gwiazdy bliżej i zrozumieć jak powstały, jak "żyją" i jak "umierają".

Luty, 8.02.20 godzina 17.00
Wszyscy jesteśmy dziećmi gwiazd
dr hab. Przemysław Bartczak

Wykład zabierze nas w podróż w czasie i przestrzeni ukazującej nasze miejsce we wszechświecie oraz powiązania między mikro i marko światem.

Marzec, 7.03.20 godzina 17.00
Nowe spojrzenie na nasze miejsce we Wszechświecie
dr Joanna Moledna-Żakowicz

Niniejszy wykład przybliży zagadnienie Nagrody Nobla 2019, przyznanej Michelowi Mayorowi i Didierowi Quelozowi za odkrycie pierwszej planety pozasłonecznej krążącej wokół gwiazdy podobnej do Słońca. Podczas mojego wystąpienia wyjaśnię, jak długą drogę przeszliśmy szukając pozasłonecznych światów i jak szybki był nasz marsz ku tym odkryciom. Pokażę również, jak precyzyjne obserwacje i skrupulatna analiza danych mogą doprowadzić do otrzymania nagrody Nobla.

2019

Styczeń, 19.01.19 godzina 17.00
Kiedy Księżyc zjada Słońce
Mikołaj Krużyński

Zjawisko zaćmienia Słońca powstaje, kiedy Księżyc znajdzie się pomiędzy Ziemią a Słońcem. Ale czy to wystarczy? Dlaczego nie obserwujemy zaćmień co miesiąc? A czy zaćmienie Księżyca powstaje tak samo? Dlaczego Księżyc w czasie zaćmienia nie znika zupełnie, a staje się czerwony?
W trakcie wykładu postaramy się odpowiedzieć na te inne pytania związane z zaćmieniami. Zostanie przedstawiony mechanizm powstawania zaćmień Słońca i Księżyca oraz omówione warunki, które muszą być spełnione, żeby do takiego zjawiska doszło. Przedstawione również zostaną zdjęcia i filmy ukazujące zaćmienia na przestrzeni ostatnich 20 lat oraz przewidywania, co do najbliższych zaćmień.

Luty, 16.02.19 godzina 17.00
Haumea - planeta karłowata z pierścieniem
dr Anna Marciniak

Spośród czterech znanych planet karłowatych Układu Słonecznego okrążających Słońce w odległości większej niż Neptun, Haumea wyróżnia się nietypowym, bardzo wydłużonym kształtem i szybką rotacją. Dzięki obserwacjom zakrycia gwiazdy przez to ciało udało się odkryć, że jest ono otoczone pierścieniem, podobnie jak np. Saturn. Haumea jest pierwszym obiektem z pierścieniem z grupy obiektów transneptunowych.
Ponadto astronomowie stwierdzili, że odkryty pierścień leży w płaszczyźnie równika Haumei oraz w płaszczyźnie orbity dalszego z jej satelitów zwanego Hi'iaka, a jego okres orbitalny jest trzy razy dłuższy niż okres obrotu Haumei oraz ma promień około 2 287 kilometrów i stosunkowo niedużą szerokość: 70 kilometrów. Odkrycie pierścienia wokół małego ciała z tak odległych rejonów Układu Słonecznego otwiera zupełnie nowe ścieżki badań powstawania i dynamiki tych obiektów. Udział w tym odkryciu mieli badacze z poznańskiego Instytutu Obserwatorium Astronomiczne UAM.

Marzec, 16.03.19 godzina 17.00
Niesamowity Układ Słoneczny
dr Sylwester Kołomański

Fascynuje nas głęboki Kosmos z obiektami i zjawiskami, które są tak odległe od naszej codzienności, że czasem trudno je ogarnąć rozumem. Czarne dziury, zderzenia galaktyk, supernowe, kwazary, ciemna materia... Tak, to wszystko jest ciekawe i warte poznania. Jednak znacznie bliżej, na naszym "kosmicznym podwórku", mamy niesamowitą różnorodność światów. Układy planetarne to prawdopodobnie największa koncentracja różnorodności we Wszechświecie i Układ Słoneczny nie jest tu wyjątkiem. Zapraszamy na wędrówkę po Układzie Słonecznym, w czasie, której zobaczymy znane miejsca od mniej znanej i niezwykłej strony.

Kwiecień, 13.04.19 godzina 17.00
Niezwykła sonda Parker Solar Probe, czyli lot przez piekło
prof. dr hab. Paweł Rudawy

Olśniewająco jasny dysk słoneczny, widoczny każdego dnia na niebie, to najniższa warstwa niezwykle rozległej atmosfery Słońca, której zewnętrzna, największa i najgorętsza część nazywana jest, bardzo trafnie, koroną słoneczną. Niestety, jasność korony słonecznej spada do zaledwie jednej pięćdziesięcio-milionowej(!) jasności tarczy Słońca już w odległości jednego promienia tarczy od jej brzegu. Dlatego też korona słoneczna może być dostrzeżona gołym okiem tylko podczas całkowitych zaćmień Słońca, a jej obserwacje nawet najnowocześniejszymi instrumentami naziemnymi i z pokładów sztucznych satelitów Ziemi są bardzo trudne i niezbyt dokładne.
Korona słoneczna jako całość utrzymuje mniej więcej stałą średnią temperaturę rzędu 1-2 milionów Kelwinów, a w obszarach aktywnych, w których skoncentrowane są silne pola magnetyczne, ma temperaturę rzędu 3-4 milionów Kelwinów. W ciągu każdej sekundy korona traci na skutek promieniowania, przewodzenia i wiatru słonecznego gigantyczną energię rzędu 2•1022 W, równoważną energii wybuchu pięciu milionów megatonowych bomb, a ponad milion ton plazmy koronalnej opuszcza Słońce w postaci wiatru słonecznego.
Tylko badania przeprowadzone bezpośrednio wewnątrz korony mogą odpowiedzieć, jakie mechanizmy fizyczne powodują jej nagrzewanie, rekonfiguracje i wszelkie obserwowane zjawiska aktywne. Podczas wykładu opowiemy o badaniach wnętrza korony prowadzonych właśnie teraz przez sondę Parker Solar Probe, jak możliwe było zbudowanie sondy zbliżającej się do Słońca na odległość zaledwie 6 promieni słonecznych, gdy na powierzchni jej ekranu cieplnego temperatura sięga 1600 Kelwinów. Przedstawimy cele naukowe eksperymentu, jego przebieg i pierwsze opublikowane wyniki.

Maj, 18.05.19 godzina 17.00
Jak zobaczyć czarną dziurę?
dr Ewa Niemczura

10 kwietnia tego roku astronomowie opublikowali pierwszy w historii obraz horyzontu zdarzeń wokół czarnej dziury. Ta olbrzymia czarna dziura znajduje się w odległej o około 55 mln lat świetlnych od Ziemi galaktyce M87. Horyzont zdarzeń jest obszarem, z którego wnętrza nie może uciec nawet światło ze względu na dużą grawitację czarnej dziury. Jak udało się uzyskać te obserwacje? Dlaczego nie uzyskano dotychczas obrazu horyzontu zdarzeń dla czarnej dziury znajdującej się w centrum Drogi Mlecznej? Czym właściwie jest czarna dziura? Jak powstaje? Czy można uciec z czarnej dziury? Odpowiedzi na te i inne pytania będzie można uzyskać w trakcie wykładu.

Czerwiec, 22.06.19 godzina 17.00
Jak wielki jest Wszechświat?
dr Krzysztof Kamiński

Wszyscy słyszeliśmy o tym, że kosmos jest ogromny. Gwiazdy na nocnym niebie wydają się niedosięgłe. Skąd jednak wiadomo jaka faktycznie dzieli je od nas odległość? Wyobrażenia ludzi na ten temat zmieniały się na przestrzeni wieków diametralnie. Dopiero w XIX wieku udało się wykonać pierwsze, jeszcze bardzo niedoskonałe pomiary odległości do gwiazd, a dopiero w XX wieku zmierzono rozmiary dostępnej nam do obserwacji części Wszechświata. Jak tego dokonano? Czy faktycznie potrafimy zmierzyć tą niewyobrażalnie gigantyczną przestrzeń? Odpowiedzi na te i inne pytania będzie można uzyskać na najbliższym wykładzie.

Lipiec, 20.07.19 godzina 17.00
Jak powstał Nasz Dom?
dr Justyna Gołębiewska

Obecnie przyjmuje się, że Słońce wraz z otaczającym je Układem powstało około 4,5-4,6 mld lat temu. Galaktyka miała wtedy za sobą już około 9 mld lat ewolucji. W tym czasie, niektóre gwiazdy zdążyły już przejście wszystkie etapy ewolucji. Dzięki temu obłok molekularny z którego ukształtowało się Protosłońce i cały układ planetarny, składał się z wodoru, helu oraz pierwiastków od nich cięższych, tworzących się w reakcjach syntezy termojądrowej we wnętrzach gwiazd poprzednich generacji oraz podczas wybuchów supernowych. Na wykładzie omówiony zostanie mechanizm formowania się Słońca i poszczególnych planet naszego Układu.

Sierpień, 31.08.19 godzina 17.00
Układy podwójne gwiazd
dr Magdalena Otulakowska-Hypka

Obserwacje astronomiczne wskazują, że większość gwiazd ma towarzysza, tzn. w ponad 50% wszystkich przypadków są one częścią układu podwójnego lub wielokrotnego gwiazd. W trakcie wykładu przedstawione zostaną różne rodzaje układów podwójnych gwiazd np. układy ciasne, kontaktowe, zaćmieniowe, jak również ich powstawanie i ewolucję. Przyjrzymy się też możliwym metodom obserwacji takich obiektów oraz najnowszymi odkryciami w tej dziedzinie.

Wrzesień, 28.08.19 godzina 17.00
... mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości ...
dr Przemysław Bartczak

Mija 50 lat od pierwszego lądowania misji Apollo na Księżycu. Sukces ten został osiągnięty dzięki realizacji planu rozwoju przemysłu kosmicznego „małymi krokami”. W trakcie wykładu przedstawiona zostanie historia programów kosmicznych NASA, które umożliwiły nam dokonać tego „wielkiego skoku dla ludzkości”.

Listopad, 23.11.19 godzina 17.00
Merkury tańczy na niebie
Alicja Durka

Najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego kryje jeszcze wiele tajemnic – dlaczego? Dlaczego nadano Merkuremu imię mitycznego posłańca bogów? Dlaczego Merkury tańczy na niebie? Co ma wspólnego z artystami? W czym podobny jest do Ziemi i Księżyca? Czy na Merkurym znajdziemy wodę i czy da się na nim stopić ołów? Dlaczego słońce wstaje na Merkurym dwa razy na dzień? Czy Merkury zderzy się kiedyś z Ziemią i czy da się na nim żyć? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć podczas wykładu.

Grudzień, 28.12.19 godzina 17.00
Gdzie się podziali wszyscy kosmici?
dr Paweł Preś

Wśród wielu powodów, dla których badamy Wszechświat, istnieją także pytania wielkie. Należą do nich pytania o początek i o koniec, a jednym z nich jest także pytanie o to, czy jesteśmy sami w ogromie Wszechświata. Do kwestii naszego osamotnienia podchodzono bardzo różnie, w szerokim spektrum potencjalnych odpowiedzi, od skrajnego sceptycyzmu wobec istnienia Innych, po popularne wizje Wszechświata tętniącego cywilizacjami. Tak szeroko rozbieżna skala wizji wynika z braków w naszej wiedzy w zakresie zarówno warunków do powstawania życia, jak i rozwoju zaawansowanych cywilizacji. W ostatnim ćwierćwieczu jednak niektóre bariery zostały przełamane, co pozwala nam nieco śmielej i mniej spekulatywnie odpowiedzieć na pytanie: gdzie się podziali wszyscy kosmici?

2018

Styczeń, 25.01.18 godzina 18.00 i 20.00
Oumuamua - posłaniec z daleka
dr Wojciech Borczyk

Pod koniec października 2017 roku dokonano odkrycia niezwykłego obiektu, przelatującego z ogromną prędkością przez nasz Układ Słoneczny. Tym niespodziewanym gościem była pierwsza w historii zaobserwowana przez nas planetoida pochodzenia międzygwiazdowego. Na wykładzie opowiemy o historii rozwoju naszych poglądów na powstawanie i ewolucję tego typu ciał we wszechświecie, o tym, czym jest 1/I Oumuamua i skąd mogła ona do nas przylecieć.

Luty, 15.02.18 godzina 18.00 i 20.00
Ekstremalne warunki Marsa i Wenus, czy jesteśmy w stanie skolonizować te planety?
Michał Andrzejewski, Aleksandra Półrolniczak, Szymon Sobczak

Temperatura i ciśnienie jakie mamy na Ziemi jest unikalne w skali Wszechświata i to dzięki nim może istnieć na naszej planecie życie. Minęło prawie 50 lat, od kiedy człowiek stanął stopą na pozaziemskim obiekcie - Księżycu. Kolejnym krokiem ma być lądowanie na Marsie i jego wstępna kolonizacja, która według wszelkich przesłanek nastąpi w obecnym stuleciu. Dlaczego nie Wenus, na którą można dotrzeć niemal dwa razy szybciej? Przed jakimi problemami staną astronauci? Czy będą mogli rozpalić ogień? Czy znajdą ciekłą wodę? Jakich skafandrów potrzebują, żeby bezpiecznie poruszać się po powierzchni planety? Podczas pokazu zaprezentujemy jakie warunki panują na Marsie i Wenus oraz jak zachowują się substancje takie jak woda, azot, dwutlenek węgla, tlen czy argon, w formie w jakiej znajdują się na tych planetach.

Marzec, 15.03.18 godzina 18.00 i 20.00
Gdy cień planetoidy padnie na Ziemię
dr hab. Piotr Dybczyński

Wykład przybliży jedyną bezpośrednią naziemną metodę pomiaru średnic planetoid - zakrycia gwiazd przez planetoidy. Pokazane zostaną ciekawe ale i zaskakujące czasami wyniki takich obserwacji. Metoda jest na tyle prosta, że na dużą skalę jest wykorzystywana przez astronomów-amatorów, których praca dostarcza wartościowych dla nauki wyników.

Kwiecień, 26.04.18 godzina 18.00 i 19:30
Kosmiczna książka kucharska: jak powstają gwiazdy
dr Michał Michałowski

Zrozumienie ewolucji gwiazd jest jednym z najważniejszych zadań astronomii. Na wykładzie opowiemy o tym, w jaki sposób tworzą się gwiazdy. Jakich potrzebujemy składników? Jakie procesy fizyczne są za to odpowiedzialne? Jak możemy je badać? Następnie zostaną przedstawione najnowsze odkrycia w dziedzinie tworzenia się gwiazd.

Maj, 17.05.18 godzina 18.00 i 20:00
Jak dolecieć do gwiazd?
dr Krzysztof Kamiński

Już od blisko stu lat wyobraźnia milionów ludzi na świecie jest rozpalana wizją podróży międzygwiezdnych, przez powieści i filmy fantastyczno-naukowe, a także przez kolejne osiągnięcia w dziedzinie lotów kosmicznych. Takimi momentami przełomowymi były niewątpliwie umieszczenie na orbicie pierwszego sztucznego satelity Ziemi, pierwszy lot człowieka w kosmos oraz załogowe loty księżycowe w latach 1969-73.
Dziś, prawie pół wieku później, podbój kosmosu wydaje się jednak nieco odleglejszy.
Jak wygląda stan współczesnej kosmonautyki, czy jesteśmy w stanie wysłać ludzi na Marsa i inne obiekty Układu Słonecznego, czy jesteśmy w stanie wysłać misje kosmiczne do innych układów planetarnych, które są odkrywane wokół najbliższych gwiazd? Przegląd współczesnej techniki rakietowej i innych pomysłów na napęd pojazdów kosmicznych być może pozwoli znaleźć odpowiedź na te i inne pytania dotyczące podboju kosmosu.

Czerwiec, 14.06.18 godzina 18.00 i 20:00
Paradoks słabego młodego Słońca
dr Sylwester Kołomański

Słońce wydaje się nam niezmienne, ale to tylko złudzenie. Sekunda po sekundzie w Słońcu zachodzą nieodwracalne zmiany. Proces ten trwa od chwili powstania naszej gwiazdy i prowadzi do powolnego wzrostu jej jasności. To sugeruje, że Słońce w przeszłości świeciło wyraźnie słabiej niż teraz. A jeśli tak, to młoda Ziemia kilka miliardów lat temu powinna być cała skuta lodem. Zapis geologiczny jednak temu przeczy. Jak rozwiązać tę zagadkę z czasów młodego Słońca i młodej Ziemi?

Lipiec, 12.07.18 godzina 18.00 i 20:00
Korona Słoneczna
prof. dr hab. Paweł Rudawy

Ziemia orbituje zanurzona w szybkich, turbulentnych strumieniach namagnetyzowanej plazmy wiatru słonecznego, wypływających z korony słonecznej, czyli atmosfery Słońca. Czym jest korona słoneczna i dlaczego jest trzysta razy gorętsza niż fotosfera Słońca? Jakie zjawiska i procesy kształtują strukturę i wpływają na ewolucję korony?  Co się dzieje, gdy w koronie wyzwalana jest energia miliarda bomb wodorowych? Jak zjawiska zachodzące na Słońcu wpływają na nasze życie? To pytania, na które spróbujemy znaleźć odpowiedz podczas wykładu.

Sierpień, 30.08.18 godzina 18.00 i 20:00
Jak z powierzchni Ziemi możemy zmierzyć rozmiar monety znajdującej się na Księżycu?
dr Magdalena Otulakowska-Hypka

Obserwacje to w astronomii podstawowe źródło informacji. Na przestrzeni wieków metody przeprowadzania tych obserwacji, jak również ich redukcji i analizy, przeszły ogromną ewolucję, a w ostatnich latach nawet rewolucję. Obecnie najnowsze osiągnięcia techniki w połączeniu z podstawowymi prawami fizyki pozwalają nam dostrzec niespotykane dotąd szczegóły ciał niebieskich. Przykładowo, nawet takie o wielkości monety widzianej z Ziemi na Księżycu. Przybliżę te metody obserwacji oraz przedstawię ich zastosowanie we współczesnej astronomii.

Wrzesień, 13.09.18 godzina 18.00 i 20:00
TESS - nowy łowca planet
dr Ewa Niemczura

Tuż po północy 19 kwietnia 2018 roku, rakieta Falcon 9 wyniosła na orbitę misję TESS, Transiting Exoplanet Survey Satellite. Misja ta jest następczynią powoli kończącej się misji Kepler, która dostarczyła nam wielu informacji na temat planet krążących wokół innych gwiazd, a przy okazji danych fotometrycznych o bezprecedensowej dokładności dla dziesiątek tysięcy gwiazd. W odróżnieniu od poprzednika, misja TESS będzie dokonywała pomiarów jasności gwiazd na całym niebie. Głównym celem tych obserwacji będą gwiazdy późnych typów widmowych, jaśniejsze niż 12 magnitudo. W tej grupie znajduje się około 500 tysięcy gwiazd. O ile dzięki teleskopowi Kepler odkryliśmy prawie 4 tysiące egzoplanet, misja TESS powinna poszerzyć tę listę do około 20 tysięcy. Spodziewamy się, że wśród tej liczby znajdzie się przynajmniej kilkaset planet o rozmiarach podobnych do Ziemi, zaś około 20 z nich będzie leżało w obszarze ekosfery swojej macierzystej gwiazdy.

Październik, 11.10.18 godzina 18.00 i 20:00
Mars interaktywnie, czyli jak szukać życia na Marsie
dr hab. Joanna Molenda-Żakowicz

Dzięki sondom kosmicznym badającym Marsa od wielu lat, dysponujemy szczegółowymi mapami ukształtowania marsjańskiej powierzchni jak również mapami występowania pierwiastków i związków chemicznych, które możemy powiązać z występowaniem życia. Aby badać możliwość występowania życia na innych planetach, możemy szukać śladów jego istnienia w postaci biomarkerów, będących produktami metabolizmu, albo bezpośrednio weryfikować istnienie zasobów, które są konieczne do występowania życia w takiej postaci, jaką znamy na Ziemi. To drugie zadanie najlepiej wykonać udając się na planetę, księżyc lub inne ciało niebieskie, która nas interesuje, aby pobrać próbki i zbadać je na miejscu, lub wrócić z nimi na Ziemię w celu dokładnego zbadania.
Ten wykład pokaże, w jaki sposób wybrać optymalne miejsce do poszukiwania życia na Marsie, korzystając z interaktywnych map tej planety oraz jak zadbać o to, aby nasze miejsce lądowania i poszukiwań było bezpieczne dla przebiegu ekspedycji.

Listopad, 22.11.18 godzina 18.00 i 20:00
Teleskopy kosmiczne
Krzysztof Kotysz, Piotr Kołaczek-Szymański oraz Przemysław Mikołajczyk

Możliwość wysyłania coraz większych i cięższych obiektów w przestrzeń kosmiczną pozwoliło na wyniesienie teleskopów ponad atmosferę ziemską. Dzięki temu, zaczęły być dostępne do obserwacji zupełnie inne fragmenty widma elektromagnetycznego. Dodatkowo różne turbulencje występujące w atmosferze przestały mieć wpływ na zbierane dane. Historia wysyłania teleskopów w przestrzeń kosmiczną jest bardzo bogata, ale postaramy się ją krótko przedstawić. Dodatkowo skupimy się również na jednej z najważniejszych misji teleskopowych w historii - wystrzelenie Kosmicznego Teleskopu Hubble'a. Jest to misja obfitująca w wiele pionierskich wydarzeń oraz liczne odkrycia, którym towarzyszą piękne  zdjęcia odległych części kosmosu. Dodatkowo chcemy opowiedzieć o przygotowaniach do wystrzelenia kolejnego teleskopu kosmicznego, który nazywany jest następcą Hubble'a (co nie do końca jest prawdą) - Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba.

Grudzień, 13.12.18 godzina 18.00 i 20:00
Gigant wśród olbrzymów
prof. UAM dr hab. Agnieszka Kryszczyńska

Na wykładzie przedstawiona będzie w skrócie historia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), jego instrumentarium oraz tematyka badań prowadzonych przy użyciu największych na świecie teleskopów. Jego infrastrukturę stanowią obecnie m.in. 4 bardzo wielkie optyczne teleskopy VLT o średnicy 8 metrów, 66 teleskopów sieci ALMA o średnicy 12 i 7 metrów oraz budowany obecnie największy na świecie, gigantycznych rozmiarów optyczno-podczerwony teleskop E-ELT (Europejski Ekstremalnie Wielki Teleskop), o średnicy zwierciadła prawie 40 metrów. Aby go budować ścięto szczyt góry Cerro Armazones. Powierzchnia zwierciadła głównego tego giganta wyniesie prawie 1000 metrów kwadratowych.
Polska również jest członkiem Europejskiego Obserwatorium Południowego i uczestniczy w badaniach prowadzonych na VLT i ALMA oraz w budowie giganta E-ELT.

2017

Styczeń, 20.01.17 godzina 18.00 i 20.00
Profesjonalne wykorzystanie amatorskich obserwacji nieba
dr Przemysław Bartczak

W miarę rozwoju techniki budujemy coraz większe instrumenty astronomiczne umieszczane na Ziemi oraz w przestrzeni kosmicznej. Wydawałoby się, że amatorskie obserwacje nieba nie mają szans konkurować z profesjonalnymi obserwacjami. Czy to prawda ? Przyjdź na piątkowy wykład i przekonaj się.

Luty, 10.02.17 godzina 18.00 i 20.00
Dlaczego nocne niebo (nie) jest ciemne?
dr Sylwester Kołomański

Dlaczego nocne niebo jest ciemne? Odpowiedź na to pytanie wydaje się prosta – jest ciemne, bo nie widać Słońca. Jeśli jednak będziemy bardziej dociekliwi i nie zadowoli nas ta prosta odpowiedź to, mamy szansę na zdobycie wiedzy na kosmiczną skalę. Głębsze zastanowienie się na przyczyną nocnej ciemności może nas bowiem doprowadzić do zrozumienia tego, jak zbudowany jest Wszechświat.
Czy jednak samo pytanie o ciemność w nocy jest poprawne? Czy niebo nocne jest naprawdę ciemne? Prosta obserwacja tego nieba wskazuje, że współcześnie często ciemność nieba jest daleka od doskonałości. Przyczyną tego jest zjawisko o dość dziwnej i tajemniczej nazwie – zanieczyszczenie światłem.
Na pytania dotyczące ciemności lub jej barku postaramy się znaleźć odpowiedzi na najbliższym wykładzie popularnym.

Marzec, 16.03.17 godzina 18.00 i 19.30
Poznawanie Wszechświata
prof. dr hab. Tadeusz Michałowski

Człowiek zawsze chciał zrozumieć otaczający go świat. Interesowało go to co blisko „w zasięgu ręki”, ale i to co dalekie, również zjawiska zachodzące na niebie. Chciał też patrzeć i tam, gdzie „wzrok nie sięga”. Z naturalnej ciekawości człowieka narodziła się nauka w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Obiektem tej ciekawości zawsze był i nadal jest Wszechświat. Podczas wykładu przedstawione zostaną zmieniające się poglądy na Wszechświat, wynikające z obserwacji astronomicznych oraz z odkryć naukowych.

Kwiecień, 27.04.17 godzina 18.00 i 20.00
Jak człowiek podbija Kosmos
dr Justyna Gołębiewska

W 1957 roku rozpoczął się nowy rozdział w historii ludzkości. W przestrzeni kosmicznej znalazł się pierwszy obiekt stworzony przez człowieka - Sputnik. Jak do tego doszło i co przez te 60 lat udało nam się wysłać w kosmos dowiedzą się Państwo na wykładzie.

Maj, 25.05.17 godzina 18.00 i 20.00
Inne światy, czyli jak zaskakują nas planety pozasłoneczne?
dr Edyta Podlewska-Gaca

Na początku lat 90tych odkryto pierwsze planety krążące wokół innych gwiazd i do tej pory znamy już kilka tysięcy planet pozasłoneczych. Odkryte układy planetarne są jednak inne niż się spodziewano i całkowicie różnią się od naszego Układu Słonecznego. Na wykładzie dowiemy się, czym zaskoczyły nas planety pozasłoneczne, jak wyglądają odkrywane układy i czego dowiedzieliśmy się dzięki nim o powstawaniu i ewolucji układów planetarnych.

Czerwiec, 22.06.17 godzina 18.00 i 20.00
Czy istnieje planeta X?
dr Wojciech Borczyk

Od niepamiętnych czasów aż do końca XVIII wieku nasz układ planetarny liczył sześć planet i kończył się tuż za orbitą Saturna. Dziś wiemy, ze jest on wielokrotnie większy i zawiera niezliczoną liczbę bardzo różnorodnych obiektów. Podczas wykładu postaramy się odpowiedzieć na pytania: Jak przebiegała historia badania Układu Słonecznego? Gdzie znajdują się jego granice? Czy możemy spodziewać się odkrycia nieznanych, dużych planet w naszym układzie? Czy te planety mogą zagrozić Ziemi?

Lipiec, 27.07.17 godzina 18.00 i 20.00
Teleskop kosmiczny Hubble'a
dr Krzysztof Kamiński

W połowie wieku XX rozwój technologii kosmicznych umożliwił umieszczanie teleskopów astronomicznych na orbicie wokółziemskiej. Jednym z najbardziej znanych przykładów astronomicznych teleskopów kosmicznych jest Hubble. Choć obecnie jest uznawany za ikonę amerykańskiej agencji kosmicznej, początkowo jego budowa budziła wiele wątpliwości, a późniejsza historia nie była jedynie pasmem sukcesów. Dziś, gdy minęło już ponad 25 lat pracy tego chyba najbardziej znanego teleskopu świata, możemy z perspektywy czasu docenić liczne spektakularne badania wykonane tym teleskopem. I choć już niebawem służba tego zasłużonego instrumentu badawczego dobiegnie końca a teleskop ulegnie zniszczeniu w atmosferze Ziemi, możemy z jeszcze większą niecierpliwością oczekiwać na zdumiewające wyniki badań nowych teleskopów kosmicznych i naziemnych.

Sierpień, 10.08.17 godzina 18.00 i 20.00
O sławnych kobietach w astronomii
dr Karolina Bąkowska

Wiele mówi się o tym, że kobietom w nauce jest bardzo trudno. Zmagają się z uprzedzeniami, dyskryminacją, a także ciężko pogodzić im rolę matek, żon, oraz naukowców. A jak to wygląda w astronomii? Harvardzką klasyfikację widm stworzyła Annie Jump Cannon. Do odkrycia pulsarów przyczyniła się Jocelyn Bell Burnell. Badanie rotacji galaktyk przeprowadziła Vera Rubin. O losach kobiet zajmujących się astrofizyką, których badania zmieniły nasze pojmowanie Wszechświata opowie zawodowy astronom kobieta.

Wrzesień, 7.09.17 godzina 18.00,
Biblioteka Miejska (czytelnia na parterze)
Wszyscy jesteśmy Astronomami
Karol Wójcicki

Astronomia to najstarsza nauka na świecie, a mimo tego wciąż można dokonać w niej wzniosłych odkryć. Gdy inne nauki odkrywają swoje sekrety jedynie w profesjonalnych laboratoriach, astronomia pozwala dokonać odkrycia nie ruszając się sprzed monitora komputera. Niejednokrotnie amatorzy odkrywali komety, planetoidy czy nawet planety krążące wokół innych gwiazd. Za sprawą nauki obywatelskiej i Ty możesz zostać odkrywcą.

Październik, 26.10.17 godzina 18.00 i 20.00
Pogoda kosmiczna czyli wpływ aktywności magnetycznej Słońca na klimat Ziemi
prof. dr hab. Paweł Rudawy

Słońce jest gwiazdą aktywną magnetycznie, więc oddziaływania plazmy z polem magnetycznym powodują powstawanie na Słońcu złożonych obszarów aktywnych, wielkich protuberancji, potężnych rozbłysków i monstrualnych koronalnych wyrzutów materii. Podczas wykładu spróbujemy pokazać, jaka jest natura tych zjawisk słonecznych i źródło ich energii? Czym jest pogoda kosmiczna i jak ją kształtują zjawiska związane z aktywnością magnetyczną Słońca? Czy pogoda kosmiczna wpływa na pogodę na Ziemi lub zagraża naszym sieciom energetycznym i satelitom?

Listopad, 9.11.17 godzina 18.00 i 20.00
Co Google i Facebook mają wspólnego z gromadami gwiazd?
dr Arkadiusz Hypki

Firma Google oraz Facebook to przykłady dwóch firm gigantów ze świata internetowego. Gromady gwiazd to obiekty astronomiczne, które składają się z gwiazd związanych grawitacyjnie, a więc stanowiących pewną całość. Podczas wykładu odpowiemy na pytanie, co firmy z branży technologicznej mogą mieć wspólnego z astronomią. Brak wspólnego mianownika jest tylko pozorny.

Grudzień, 14.12.17 godzina 18.00 i 20.00
Prawda i mity o IX planecie
dr hab. Agnieszka Kryszczyńska

Od odkrycia, przez 76 lat Pluton był 9 planetą naszego Układu Słonecznego. W 2006 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna zgodnie z nową nomenklaturą zaliczyła go do grupy planet karłowartych, co oznacza, że Układ Słoneczny liczy obecnie 8 planet.
Zanim jeszcze Pluton stał się planetą karłowatą powstało wiele zmyślonych i niepotwierdzonych teorii o istnieniu kolejnej dziesiątej planety w naszym układzie.
Obecnie jednak istnieje hipoteza o istnieniu odległej dziewiątej planety w naszym Układzie Słonecznym, za którą przemawia kilka pośrednich faktów obserwacyjnych. Wykład dotyczyć będzie najnowszego stanu badań teoretycznych i jak poszukiwań planety na peryferiach Układu Słonecznego.

2016

Styczeń, 29.01.16 godzina 18.00 i 20.00
Słońce, nasza dzienna gwiazda
dr Anna Marciniak

Słońce jest najbliższą nam gwiazdą i przez to też najlepiej znaną. Mimo że astronomowie znają wiele podobnych gwiazd, ta jedna jest dla nas bardzo szczególna. Dostarcza nam fascynujących i pięknych zjawisk, takich jak np. protuberancje czy zorze polarne. Ich powstawanie związane jest z aktywnością magnetyczną - Słońce to olbrzymi magnes, w którym w dodatku dość często bieguny zamieniają się miejscami. Aż do początków XX wieku nie było wiadomo jak właściwie Słońce wytwarza swoją energię.

Luty, 26.02.16 godzina 18.00 i 20.00
Jak mierzymy wszechświat?
dr Wojciech Borczyk

Jak mierzymy odległości w kosmosie? Dlaczego wielu XVI wiecznych astronomów odrzucało początkowo teorię Kopernika? Jak w XVII wieku po raz pierwszy "zmierzono" nasz układ słoneczny? Skąd wiemy, jak daleko od nas znajdują się gwiazdy? Co ma wspólnego światło świecy z pomiarami odległości do dalekich galaktyk? Do czego przydają się gwiazdy supernowe? Jak duży jest nasz wszechświat? W czasie wykładu postaramy się odpowiedzieć m.in. na te pytania

Marzec, 18.03.16 godzina 18.00 i 20.00
O pierwszych obserwacjach fal grawitacyjnych
dr hab. Agnieszka Kryszczyńska

11 lutego tego roku ogłoszono informację o pierwszej rejestracji fal grawitacyjnych pochodzących od zlewających się dwóch czarnych dziur, dokonanych przez amerykańskie obserwatoria fal grawitacyjnych - Advanced LIGO. Fale grawitacyjne to najdłużej poszukiwany dowód na poprawność Ogólnej Teorii Względności Alberta Einsteina. Einstein przewidział istnienie fal grawitacyjnych 100 lat temu, ale długo wątpiono w ich istnienie i możliwość ich detekcji.
Dopiero budowa nowoczesnych detektorów i praca ogromnego 1300-osobowego zespołu naukowców, inżynierów, informatyków z całego świata pozwoliła na dokonanie pierwszej rejestracji tzw. Zmarszczek czasoprzestrzeni, którymi są fale grawitacyjne.
W czasie wykładu przedstawiona będzie historia odkrycia, technika badań, wyniki pierwszych obserwacji oraz przyszłość i perspektywy z nim związane.

Kwiecień, 22.04.16 godzina 18.00 i 20.00
Projekt Solaris, czyli co łączy Lema z Gwiezdnymi Wojnami?
dr Milena Ratajczak

Projekt Solaris to polskie przedsięwzięcie naukowe mające na celu poszukiwanie planet pozasłonecznych w układach podwójnych gwiazd za pomocą sieci 0.5-m zrobotyzowanych teleskopów fotometrycznych. Poprzez wykorzystanie metody chronometrażu zaćmień jesteśmy w stanie odkrywać planety podobne do Tatooine – rodzimego globu Luke’a Skywalkera z „Gwiezdnych Wojen”.

Maj, 20.05.16 godzina 18.00 i 20.00
Skład chemiczny gwiazd
dr Magdalena Polińska

W roku 1814 Joseph van Fraunhofer obserwował i zmierzył ciemne linie odkryte w widmie Słońca, dziś wiemy, że są to ślady obecności różnych pierwiastków w atmosferze Słońca. Można więc przyjąć, że od momentu odkrycia linii Fraunhofera rozpoczęła się historia badań spektroskopowych różnych obiektów astronomicznych. Dzięki spektroskopii, czyli badaniu widm, możemy między innymi poznawać skład chemiczny gwiazd. Znając go dowiadujemy się więcej o powstawaniu i budowie gwiazd, z kolei wiedza ta pozwala nam zrozumieć i poznać losy Wszechświata.

Czerwiec, 24.06.16 godzina 18.00 i 20.00
Współczesne projekty obserwacji całego nieba
dr Zbigniew Kołaczkowski

W ostatnich latach astronomia osiągnęła poziom zaawansowania technicznego umożliwiający obserwowanie całego nieba. Projekty naukowe oparte na takiej strategii dostarczają naukowcom ogromne (astronomiczne) ilości danych. Te z kolei otwierają zupełnie nowe możliwości badania zjawisk zachodzących w kosmosie, pozwalające przetestować i uporządkować naszą wiedzę o prawach rządzących Wszechświatem, a z drugiej strony odkryć zjawiska unikalne i nietypowe.
Na wykładzie zostanie omówiona ta bardzo szybko rozwijającą się gałąź astronomii, jak również możliwości korzystania z jej wyników w przestrzeni publicznej.

Lipiec, 15.07.16 godzina 18.00 i 19.30
Jan Heweliusz, astronom i piwowar
dr Wojciech Borczyk

Życie i dzieło wybitnego, XVII-wiecznego, gdańskiego astronoma. Podczas wykładu dowiemy się m.in. co to było „piwo jopejskie”, jak król Jan III Sobieski trafił na gwiaździste niebo i co wspólnego z astronomią może mieć „Ogniem i mieczem” Sienkiewicza.

Sierpień, 19.08.16 godzina 18.00 i 20.00
Nieziemski Księżyc Ziemi
dr Sylwester Kołomański

Księżyc jest jednym z najłatwiejszych do obserwacji ciał niebieskich. Spoglądamy nań i widzimy nów, kwadrę, pełnię, kwadrę, nów, kwadrę,… I tak w kółko od 4.5 mld lat. Z bliska też nie jest lepiej – szare pustkowie pokryte pyłem i zryte kraterami. Wydaje się, że Księżyc jest niezmiennie i powtarzalnie nudny, a fascynujący kosmos znajduje się dalej od nas. Przyjdź na piątkowy wykład i przekonaj się czy tak jest naprawdę.

Wrzesień, 16.09.16 godzina 18.00 i 20.00
Sztuczne satelity i śmieci kosmiczne
dr Krzysztof Kamiński

Gdy w 1957r wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę Ziemi przestrzeń kosmiczna wydawała się niewyobrażalnie wielkim bezkresem. Dziś na rozmaitych orbitach wokółziemskich znajdują się tysiące obiektów i w najbliższych regionach kosmosu zaczyna się robić ciasno. Pojawił się nie znany wcześniej problem zaśmiecenia okolic Ziemi. Coraz więcej osób i instytucji na całym świecie zaangażowanych jest w szukanie metody poradzenia sobie z tym nowym problemem, który jeśli pozostanie nierozwiązany może w przyszłości utrudnić a nawet uniemożliwić ludziom korzystanie ze sztucznych satelitów Ziemi. Na naszych oczach powstaje zupełnie nowa gałąź astronomii stosowanej w której Polska może odegrać kluczową rolę w Europie.

Październik, 21.10.16 godzina 18.00 i 20.00
Czy NASA zmieniła znaki zodiaku?
dr Wojciech Borczyk

W dzisiejszych czasach pojęcia takie, jak „zodiak” lub „znaki zodiaku” większości osób kojarzą się zapewne z astrologią i gazetowymi horoskopami. Mało kto jednak wie, że mają one również swoje dobrze ugruntowane miejsce w astronomii i że w dawnych czasach odgrywały kluczową rolę m.in. w rachubie czasu i konstruowaniu kalendarza. Jak starożytni Babilończycy wyznaczali długość roku? Jak dawniej odmierzano czas? Jakich kalendarzy w przeszłości używano? Skąd wzięło się ostatnie zamieszanie wokół rzekomych zmian w ustalonym od wieków porządku znaków zodiaku? Na te (i inne) pytania postaramy się odpowiedzieć w czasie wykładu.

Listopad, 18.11.16 godzina 18.00 i 20.00
Kolonizacja Układu Słonecznego: od czego zacząć?
dr Ewa Niemczura

Kolonizacja Układu Słonecznego, terraformowanie Marsa i Wenus to tematy, które jeszcze niedawno interesowały tylko miłośników science fiction. Teraz to się zmienia. Obecne projekty zakładają wysłanie na Marsa pierwszych kolonizatorów już za kilka - kilkanaście lat. Na czym będzie polegała ich misja? Od czego zacząć terraformowanie planety? Czy Mars to rzeczywiście najlepszy wybór? Na te i wiele innych pytań spróbujemy odpowiedzieć podczas wykładu.

Grudzień, 16.12.16 godzina 18.00 i 20.00
Historia pomiaru czasu
dr Wojciech Borczyk

Upływ czasu skłania do refleksji chyba każdego z nas. Wykład traktuje o historii pomiaru czasu, począwszy od starożytnych zegarów wodnych i słonecznych, poprzez zegary mechaniczne, skończywszy na atomowych wzorcach czasu. Dowiemy się z niego m.in. dlaczego zegar słoneczny nie wskazuje czasu urzędowego, jak definiowano sekundę dawniej i dziś oraz dlaczego na satelitach GPS czas płynie wolniej, niż na Ziemi.

2015

Styczeń, 30.01.15 godzina 18.00 i 20.00
Obserwacje astronomiczne przez tysiąclecia
dr Wojciech Borczyk

Astronomia jest uważana za jedną z najstarszych nauk. Już w czasach prehistorycznych ludzie patrzyli w niebo i obserwowali zachodzące na nim zjawiska, takie jak wschody i zachody ciał niebieskich, fazy Księżyca i ruchy planet na tle gwiazd. W miarę rozwoju naszej wiedzy i technologii zmieniały się też metody prowadzenia obserwacji astronomicznych. Podczas wykładu przedstawiona zostanie historia obserwacji astronomicznych, od czasów starożytnych i najprostszych instrumentów pomiarowych, do współczesnych teleskopów kosmicznych, optyki adaptacyjnej i detektorów CCD.

Luty, 20.02.15 godzina 18.00 i 20.00
Jowisz - gigant wśród planet
dr Krzysztof Kamiński

Planeta Jowisz to prawdziwy gigant wśród planet Układu Słonecznego. Choć jest wyraźnie widoczny gołym okiem, to dopiero po wynalezieniu lunety i skierowaniu jej na Jowisza zaczęliśmy domyślać się jaka jest jego prawdziwa natura.  Prawdziwy przełom nastąpił jednak wraz z pojawieniem się sond kosmicznych, które mogły mu się przyjrzeć z bliska, a nawet z bardzo bliska. Jak jest zbudowana ta planeta? Dlaczego ma tak wiele księżyców? Czy Jowisz ma pierścienie? W jaki sposób wprowadził "swoje porządki" w Układzie Słonecznym?  Czy znamy we Wszechświecie planety większe od niego?

Marzec, 27.03.15 godzina 18.00 i 20.00
O gwiazdach nowych, supernowych i czarnych dziurach
mgr Karolina Bąkowska

Czy wiecie czym się różni, gwiazd nowa od supernowej lub skąd się biorą czarne dziury? Dlaczego jedne gwiazdy są jaśniejsze, a inne słabsze? Życie gwiazd trochę przypomina życie ludzi, gdyż gwiazdy rodzą się w kosmicznych żłobkach. Następnie żyją długo i spokojnie, lub krótko i bardzo intensywnie, a ich etapem końcowym życia często jest spektakularna śmierć obserwowana w postaci rozbłysku supernowej. Na wiele pytań dotyczących życia gwiazd potrafią już odpowiedzieć astrofizycy, czyli astronomowie badający gwiazdy i o tym właśnie będzie ten referat.

Kwiecień, 10.04.15 godzina 18.00 i 20.00
Życie we Wszechświecie
mgr Katarzyna Drozd

Czy poszukiwanie życia we Wszechświecie to tylko domena science-fiction czy da się podejść do tego zagadnienia w sposób naukowy? I czy w ogóle są takie próby? A jeśli tak, to jak one wyglądają? Wiadomo, jeśli mamy mieć naukowe podejście, to musimy mieć wzór. Wzór, który da nam konkretny mierzalny wynik, który da się porównać z obserwacjami. I właśnie wokół wzoru, zwanego równaniem Drake'a, będzie się kręcił ten wykład. Zaczniemy od tego, gdzie życie może istnieć oraz gdzie i jak go poszukujemy, co to w ogóle w naszym rozumieniu jest życie i jak dobrze je znamy, a skończymy na tym jakie problemy możemy napotkać, poszukując tego życia tam hen! poza granicą ciepłej i wygodnej Ziemi. Ostatecznie wstawimy wszystkie liczby do równania Drake'a i sprawdzimy, ile tego "życia we Wszechświecie" jest.

Maj, 15.05.15 godzina 18.00 i 20.00
Czy grozi nam Armagedon?
dr hab. Agnieszka Kryszczyńska

Ziemia w swojej historii wielokrotnie zderzała się z drobnymi ciałami pochodzącymi z naszego Układu Słonecznego. Ślady takich zderzeń widoczne są w postaci wielu kraterów meteorytowych i znalezionych odłamków meteorytów (np. Kanion Diablo, kratery w Morasku i wiele innych), zniszczonego obszaru leśnego (katastrofa Tunguska) czy nagrań wybuchu i upadku meteorytów pod Czelabińskiem. Skąd biorą się ciała uderzające w Ziemię? Ile planetoid jest potencjalnie niebezpiecznych? Czy możemy uniknąć zderzenia z takimi ciałami? Czy rzeczywiście grozi nam scenariusz podobny do filmu Armagedon? O tym m.in. na wykładzie.

Lipiec, 31.07.15 godzina 18.00 i 20.00
O tajemnicach Plutona i kopalniach kosmicznych słów parę
dr hab. Tomasz Kwiatkowski

Przelot sondy New Horizons w pobliżu planety karłowatej Pluton i jej księżyców pokazał naszym oczom zadziwiające, geologicznie aktywne obiekty. Obejrzymy wspólnie przesłane zdjęcia i spróbujemy wytłumaczyć widoczne na powierzchni twory. Z granic Układu Słonecznego przeniesiemy się w pobliże Ziemi by zobaczyć, że współczesne badania planetarne nie tylko zaspakajają naszą wrodzoną ciekawość, ale zmierzają też w kierunku przemysłowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej. Czy w niedalekiej przyszłości na powierzchniach planetoid powstaną kosmiczne stacje paliw, a obok nich kopalnie cennych minerałów? Czy za dziesięć lat będziemy mogli oglądać w telewizji astronautów pobierających próbki z planetoidy sprowadzonej przez sondę na orbitę w pobliżu Księżyca?

Sierpień, 28.08.15 godzina 18.00 i 20.00
Misja Gaia
dr Przemysław Bartczak

Mieszkamy na planecie Ziemia. Słońce jako nasza najbliższa gwiazda dostarcza nam niezbędnej energii do życia. Co wiemy o innych gwiazdach i grupach jakie tworzą w przestrzeni kosmicznej?
Najnowsza astrometryczna misja Europejskiej Agencji Kosmicznej o nazwie Gaia ma zadanie zbadać nasze najbliższe otoczenie w Drodze Mlecznej i dać nam szanse odpowiedzieć na szereg nurtujących pytań.

Październik, 16.10.15 godzina 18.00 i 20.00
Czerwona Planeta
dr Krzysztof Kamiński

Planeta Mars znana jest ludziom już od czasów starożytnych. Widoczna gołym okiem jako jasno świecąca gwiazda, o delikatnie czerwonym odcieniu, budziła skojarzenia z mitycznym bogiem wojny. Mimo, że nie jest planetą najbliższą Ziemi to od XIX wieku znajduje się nieustannie w centrum uwagi. Dzieje się tak m. in. dzięki dostrzeżonym na jej powierzchni przez niektórych astronomów kanałom. I chociaż sondy kosmiczne, które doleciały do Marsa, a nawet wylądowały miękko na jego powierzchni nie potwierdziły ich obecności, to dokonane przez nie nowe odkrycia okazały się nie mniej fascynujące. Wszystko to sprawia, że Mars jest obiektem nieustających badań, celem licznych sond kosmicznych, a w przyszłości może stać się również miejscem lądowania misji załogowych.

Listopad, 20.11.15 godzina 18.00 i 19.30
Wreszcie zobaczyliśmy Plutona!
prof. dr hab. Tadeusz Michałowski

Plutona odkrył amerykański astronom Clyde W.Tombaugh (1906-1997) dnia 18 lutego 1930 roku w Obserwatorium Lowella we Flagstaff (Arizona). Przez ponad 70 lat Pluton był uważany za dziewiątą planetę Układu Słonecznego. W roku 1978 odkryto, że posiada on towarzysza, którego nazwano Charon. Jego średnica jest tylko o połowę mniejsza od średnicy ciała macierzystego. W XXI wieku odkryto jeszcze cztery małe księżyce Plutona.
W latach 90-tych XX wieku zaczęto odkrywać ciała obiegające Słońce po orbitach podobnych do orbity Plutona. Niektóre z nich są podobnych rozmiarów co Pluton. W tej sytuacji Międzynarodowa Unia Astronomiczna, na swym kongresie, który odbył się w Pradze w 2006 roku, przyjęła ściślejszą definicję pojęcia planeta i Pluton stał się przedstawicielem nowej klasy ciał zwanych planetami karłowatymi.
W styczniu 2006 roku, Amerykańska Agencja Kosmiczna (NASA) wystrzeliła sondę New Horizons, która 14 lipca 2015 przeleciała w odległości około 12.5 tys. kilometrów od Plutona, przekazując nam wiele danych o nim samym oraz systemie jego księżyców. Są to najdalsze ciała w Układzie Słonecznym badane z bliska przez sondę kosmiczną. Na wykładzie zostanie przedstawiona historia badań Plutona od czasów jego odkrycia aż po rok 2015.

Grudzień, 11.12.15 godzina 18.00 i 20.00
Czy można prześcignąć światło?
dr Wojciech Borczyk

Jak szybko porusza się światło? Czy rozchodzi się ono natychmiastowo, czy potrzebuje na to skończonego czasu? Jak próbowano mierzyć prędkość światła na przestrzeni wieków? Czy można prześcignąć światło? Jakie ciekawe zjawiska zachodzą, kiedy poruszamy się z prędkościami zbliżonymi do prędkości światła? Co ma wspólnego system nawigacji GPS z Albertem Einsteinem? Na wykładzie postaramy się odpowiedzieć m.in. na te pytania.

2014

Marzec, 7.03.14 godzina 18.00
Władca Pierścieni
dr Krzysztof Kamiński

Znana już w starożytności. Widoczna gołym okiem. Powolna, tajemnicza, odległa. Nazwana imieniem rzymskiego boga rolnictwa i zasiewów. Dopiero w nowożytnych czasach powoli zaczęła odsłaniać swoje tajemnice. W 1610 roku po raz pierwszy ukazała Galileuszowi swój najwspanialszy atrybut - pierścienie. Dziś dzięki europejskim i amerykańskim misjom kosmicznym znamy wiele odpowiedzi na wcześniejsze, nurtujące pytania dotyczące Saturna. Nadal jednak wiele spraw pozostało niewyjaśnionych i nie do końca poznanych.

Kwiecień, 11.04.14
Instrukcja obsługi nieba;
dr Justyna Gołębiowska

Nocne, gwiaździste niebo od zawsze fascynowało ludzi. Dzisiaj, kiedy można dokładnie przewidzieć przyszły wygląd nieba i zachodzące na nim zjawiska, nawet amatorskie obserwacje astronomiczne mogą dostarczyć dużo satysfakcji.

Maj, 23.05.14 godzina 19.00 i 21.00
W poszukiwaniu drugiej Ziemi
dr Wojciech Borczyk

Na wykładzie będzie można dowiedzieć się, jak przebiegała historia odkryć planet pozasłonecznych, w jaki sposób astronomowie poszukują planet w innych układach planetarnych oraz jak w przyszłości będą odkrywane nowe światy wokół innych gwiazd.

Czerwiec, 13.06.14 godzina 19.00 i 21.00
Meteoryty - goście z kosmosu
dr hab. Agnieszka Kryszczyńska

Na rozgwieżdżonym nocnym niebie czasami możemy zaobserwować meteory, zwane (niewłaściwie) spadającymi gwiazdami. Są to spalające się w atmosferze ziemskiej okruchy skalne lub skalno-lodowe, które dotarły w pobliże Ziemi z różnych obszarów naszego Układu Słonecznego. Zdarza się, że fragmenty takich okruchów docierają do powierzchni Ziemi w postaci meteorytów. Meteoryty są czystą materią kosmiczną, a ich badania dostarczają wielu interesujących informacji o budowie i historii naszego Układu Słonecznego.

Lipiec, 18.07.14 godzina 19.00 i 21.00
Jak wygląda Wszechświat
Przemysław Gilewski

Wszechświat od zawsze interesował człowieka. Kiedy spojrzymy na nocne, czyste niebo zauważymy z pewnością gwiazdy, planety, mgławice, a nawet galaktyki. Obiekty, które możemy dostrzec gołym okiem, leżą w naszej Galaktyce lub w jej najbliższym sąsiedztwie. Co zatem znajduje się dalej? Jak Wszechświat wygląda w większych skalach? Jaka jest jego struktura? Na tego typu pytania odpowiedzi próbuje udzielić kosmologia, czyli nauka o Wszechświecie jako całości.

Sierpień, 22.08.14 godzina 19.00 i 21.00
Połącz kropki na niebie
Katarzyna Młynarczyk

Weźmy Syriusza, te dwie jasne na górze, Betelgezę i może jeszcze Rygiel. Dodajmy kilka mniejszych z boku i otrzymujemy kolesia z psem uganiającego się za zającem… Jak?!
Za pomocą programu Stellarium zagłębimy się w historie które wędrują po naszym europejskim niebie, jak również zagłębimy w mitologie z całego świata. Dowiedz się co autor miał na myśli, czyli skąd wzięły się nazwy gwiazdozbiorów.

Październik, 3.10.14 godzina 19.00 i 21.00
Kiedy zasiedlimy obce światy?
dr Halina Prętka-Ziomek

Czy możemy osiedlić się i żyć na innych planetach? Co potrzebne jest ludziom do przetrwania? Które ciała naszego Układu Słonecznego mogą nadawać się do przyszłej kolonizacji? Z jakimi warunkami i problemami zmierzą się przyszli kolonizatorzy planet? Skąd w kosmosie czerpać wodę, żywność, paliwo i surowce naturalne?

Październik, 17.10.14 godzina 19.00 i 21.00
Dlaczego niebo jest niebieskie?
dr Wojciech Borczyk

Na wykładzie będzie można dowiedzieć się jak dawniej kształtowały się poglądy na naturę światła oraz jakim zjawiskom podlega światło. Wykładowi będzie towarzyszyć szereg doświadczeń wyjaśniających zachowanie światła oraz ich zastosowanie w praktyce. Dowiemy się między innymi dlaczego w dzień niebo ma kolor niebieski, a zachodzące Słońce czerwony.

Listopad, 21.11.14 godzina 18.00 i 20.00
Marzenie Newtona
dr Przemysław Bartczak

Nie ma nic piękniejszego niż realizowanie marzeń. Na wykładzie dowiemy się jak marzenie jednego człowieka wpłynęło na nasze życie. Co wspólnego ma armata z telewizją satelitarną? Jak posprzątać Kosmiczną Stajnie Augiasza?

Grudzień, 19.12.14 godzina 18.00 i 20.00
Zajrzeć do wnętrza gwiazd
dr Krzysztof Kamiński

Gwiazdy towarzyszą ludziom od zarania dziejów. Rozgwieżdżone nocne niebo od zawsze rozbudzało wyobraźnię i intrygowało. Dopiero jednak w XX wieku udało się zrozumieć czym gwiazdy w ogóle są, z czego są zbudowane i dlaczego świecą. Dzięki temu dziś możemy z większym zrozumieniem spoglądać na migoczące na niebie punkciki świetlne świadomi ich ogromnych rozmiarów, potężnej mocy i olbrzymiej odległości w jakiej się od nas w większości znajdują. Wykład będzie podróżą w czasie od pierwszych filozofów i ich prób zrozumienia Słońca po najnowsze współczesne badania z wykorzystaniem sąd kosmicznych, które planują zbliżyć się do naszej gwiazdy dziennej na niebezpiecznie małe odległości.